Ο ΒΟΜΒΑΡΔΙΣΜΟΣ ΣΤΑ ΛΑΠΑΤΟΧΩΡΙΑ: Ένα αποσιωπημένο, τυφλό Γερμανικό έγκλημα κατά αμάχων

Μάνεσι- Τρεχλίστρα-Λαπάτα Ο ΒΟΜΒΑΡΔΙΣΜΟΣ ΣΤΑ ΛΑΠΑΤΟΧΩΡΙΑ ΠΕΜΠΤΗ 29 ΙΟΥΛΙΟΥ 1943 ΄Ενα αποσιωπημένο, τυφλό Γερμανικό έγκλημα ...

Μάνεσι- Τρεχλίστρα-Λαπάτα

Ο ΒΟΜΒΑΡΔΙΣΜΟΣ ΣΤΑ ΛΑΠΑΤΟΧΩΡΙΑ

ΠΕΜΠΤΗ 29 ΙΟΥΛΙΟΥ 1943

΄Ενα αποσιωπημένο, τυφλό

Γερμανικό έγκλημα κατά αμάχων

Η Κατάσταση στη Βορειοδυτική Πελοπόννησο μετά τη μάχη στο Λεόντιο 16-17.7.1943 και πριν το Βομβαρδισμό 29.9.1943.

-  Τον Ιούλιο του 1943 η αντίσταση στη Βόρεια Πελοπόννησο και ιδιαίτερα στον ορεινό όγκο της επαρχίας Καλαβρύτων είχε όχι μόνο εδραιωθεί αλλά έχει καταφέρει και ουσιαστικά πλήγματα κατά των Ιταλών που αποσύρονται από την ύπαιθρο και περιορίζονται μόνο στα Καλάβρυτα. Από τότε και ύστερα τα τμήματά τους στην περιοχή σπάνια ήρθαν σε μάχες με τα τμήματα του ΕΛΑΣ και κλείνονται στις πόλεις, όπου διπλές σειρές από συρματοπλέγματα περίφραζαν τα στρατόπεδά τους. Κατέρευσε δηλαδή ουσιαστικά η Ιταλική εξουσία στην επαρχία Καλαβρύτων.Μένει μόνο η καραμπινιερία των Καλαβρύτων που δεν μπορεί πια να κινείται με άνεση έξω απο την πόλη παρόλο που μεταφέρθηκαν δύο ολόκληρα Ιταλικά τάγματα εκεί κοντά, που το ένα μάλιστα αποτελούνταν από καθαρούς φασίστες.

-  Καταλυτικό ρόλο σ΄όλα αυτά έπαιξε κυρίως η νικηφόρα μαχη του ΕΛΑΣ, κατά των Ιταλών, στο Λεόντιο (Γουρζούμισσα). ΄Ενα ολόκληρο τάγμα Ιταλών, αυτό του «ανταρτοφάγου» Εμίλιο Γκασπάρο, εξουδετερώνεται και αιχμαλωτίζεται και πληθώρα πολεμικού υλικού περνάει στα χέρια των ανταρτών. Με την οικτρή ήττα των Ιταλών, στο Λεόντιο, αλλά και στις μάχες της Ερυμάνθειας και Χαλανδρίτσας που ακολούθησαν, 26/7/43, ξεκίνησε μια οργισμένη αντιπαράθεση ανάμεσα στον Γερμανό Πτέραρχο Χέλμουτ Φέλμυ, διοικητή του 68^ου Σώματος Στρατού με επικράτεια την Αττική και την Πελοπόννησο, και τον Ιταλό διοικητή του Ιταλικού 8^ου Σώματος Στρατού, Μάριο Μαργκινότι με βαριές αλληλοκατηγορίες, την 1^η Αυγούστου 43 που συναντήθηκαν στο αρχηγείο στη Βυτίνα. Η μάχη στο Λεόντιο είναι στην ουσία το τέλος μιας εποχής και η αρχή μιας άλλης. Η Ιταλική κυριαρχία τελειώνει στην περιοχή μας.Λίγες μέρες αργότερα άλλωστε γίνεται η επιτυχής απόβαση των Συμμάχων στη Σικελία. Επίσης μετά τη μάχη στο Λεόντιο αναπτερώνεται η αγωνιστική διάθεση του λαού και κατά εκατοντάδες νέα παιδιά έρχονται για κατάταξη στον ΕΛΑΣ, τις ανταρτοομάδες του Μίχου, που πριν ένα μήνα, 19.6.1943, είχαν ενισχυθεί από 80 επίλεκτα, δοκιμασμένα στελέχη Ρουμελιωτών. Γράφει σχετικά ο Δημ. Μίχου: «Ενισχύσαμε το 12^ο Σύνταγμα (του ΕΛΑΣ) με πολυβόλα και άλλον οπλισμό, ανεξαρτητοποιήσαμε και φτιάξαμε δύο γερά τάγματα, το Ι των Καλαβρύτων και το ΙΙ της Αιγιάλειας και κρατήσαμε ένα λόχο κοντά στο Στρατηγείο μας.Στα γειτονικά αρτισύστατα Συντάγματα, 11 Αρκαδίας και 6^ο Κορινθίας, στάλθηκαν μερικά ακόμα εφόδια σε ενίσχυσή τους. Εκείνο που μας έφερε μεγάλες δυσκολίες ακόμα ήταν η έλλειψη από αξιωματικούς για να πλαισιωθούν οι μονάδες που δημιουργούνται». Προς τούτο προσκαλούνται, στη σύσκεψη της Κούτελης, 29/7/43, πρωί, οι αξιωματικοί της περιοχής Καλαβρύτων. Τη σύσκεψη τορπιλίζουν οι ΄Αγγλοι, ο ΄Αντωνυ ΄Αντριους, και κανείς σχεδόν μόνιμος αξιωματικός , από τους 15-20 που συμμετείχαν, δεν εντάσσεται στα αντάρτικα τμήματα. Από τώρα και μετά οι Εγγλέζοι πράκτορες υπονομεύουν τον ΕΛΑΣ και εξαπολύουν το γνωστό βρώμικο πόλεμο.

- Παρόλα αυτά μετά τη μάχη στο Λεόντιο η αντίσταση στην επαρχία γιγαντώνται.

Επικρατεί πυρετώδης οργανωτική ανασυγκρότηση σε κάθε χωριό. Εγκαθίσταται Τοπική Αυτοδιοίκηση, και Λαϊκα Δικαστήρια, Φρουραρχεία και τοπικές Οργανώσεις του ΕΑΜ και την 1^η Αυγούστου κυκλοφορεί Ο ΕΛΕΥΘΕΡΩΤΗΣ η πρώτη αντιστασιακή εφημερίδα του ΕΛΑΣ στην Πελοπόννησο. Ταυτόχρονα είχε ξεσηκωθεί και ο λαός, και περισσότερο από αλλού, στα Λαπαταχώρια. «Τα Καλαβρυτοχώρια χτύπησαν τις καμπάνες και τα Λαπατοχώρια ετοιμάζονταν να μπούνε στα Καλάβρυτα για να τα λευτερώσουν», γράφει ο Δημ. Μίχου. Οι Γερμανοί μόλις είχαν φέρει νέες δυνάμεις στην Πελοπόννησο, την 117 Μεραρχία του Λε Σουϊρ, και προσπαθούσαν να θέσουν υπό τον έλεγχό τους την κατάσταση, και τους Ιταλούς.Δυνατότητα καθυπόταξης της επαρχίας Καλαβρύτων, εκείνη τη χρονική στιγμή, με στρατιωτικές δυνάμεις ξηράς, δεν υπήρχε, παρ΄ όλο που ο Φέλμυ, μετά τις 26 Ιουλίου είχε υπό τις διαταγές του 38.200 Γερμανούς και 50000 Ιταλούς στρατιώτες, τις Μεραρχίες Πιεμόντε και Κάλιαρι.

- Ο Φέλμυ είχε πληροφορηθεί οτι οι κύριες δυνάμεις των ανταρτών βρίσκονταν στην περιοχή γύρω από τα Καλάβρυτα. Οι πληροφορίες που συλλέγονται για την περιοχή, με μεγάλη επιμέλεια και ακρίβεια, από τους ανθρώπους των Γερμανών, ταξινομούνται και διαβιβάζονται στα ανώτατα κλιμάκια της Βέρμαχτ. Με βάση αυτές τις πληροφορίες και άλλα γεγονότα χαρακτηρίζεται η επαρχία Καλαβρύτων σαν ένα επικίνδυνο κομμουνιστικό, «συμμοριτικό», επαναστατικό κέντρο, το οποίο θα πρέπει πάση θυσία να ισοπεδωθεί. Οι δύο στρατηγοί, ο Γερμανός Φέλμυ και ο Ιταλός Μαργκινότι, έδωσαν εντολή, από τον Ιούλιο ακομα του 1943, στον Λε Σουϊρ, να προετοιμάσει και διευθύνει την επιχείρηση με σκοπό «την συντριβή των συμμοριών που κινούνται νοτίως του Αιγίου».Σε πρώτη όμως φάση ο Φέλμυ και μέχρι να χαρακτηριστεί, δυο μήνες μετά «πλήρως ετοιμοπόλεμη» η 117 Μεραρχία διέταξε το βομβαρδισμό στα Λαπατοχώρια. ΄Ενα τυφλό βομβαρδισμό, εγκληματικό και αψυχολόγητο, εναντίον αμάχων, που μόνο και μόνο αποσκοπούσε να επιβραδύνει κάπως την επαναστατική ορμή που εκδηλωνώταν στην επαρχία Καλαβρύτων. Παράλληλα βέβαια η ΛουφτΒάφε, η Γερμανική πολεμική αεροπορία, με τις από αέρος επιθέσεις, δοκίμαζε την ικανότητά της να επιλέγει στόχους ανάμεσα σε κατοικημένες περιοχές, πραγματοποιούσε τους λεγόμενους χειρουργικούς βομβαρδισμούς, χρησιμοποιούσε καινοτόμες συσκευές αεροφωτογράφησης, αποτύπωνε με μεγάλη ακρίβεια τη μορφολογία του έδαφους καθώς και τις ζημιές των βομβαρδισμών. Οι δοκιμές αυτές των Ναζί, με τα ελαφριά αυτά Βομβαρδιστικά αεροσκάφη,JU-87,γνωστά και ως Στούκας, είχαν αρχίσει από το 1937 κιόλας σε μικρά χωριά της περιοχής Ταραγόνα της Βαλένθιας.  ΄Ετσι στις 29 Ιουλίου του 1943, απογευματινές ώρες, πέντε με έξι, τα Γερμανικά Στούκας έρριξαν στα Λαπατοχώρια πάνω από επτά τόννους βόμβες, χειροβομβίδες, και πυλοβόλησαν αμάχους και γυναικόπαιδα.

Ο Αρχηγός του ΕΛΑΣ Δημ. Μίχος, αυτόπτης μάρτυρας περιγράφει το Βομβαρδισμό.

-  Την περιγραφή αυτού του τυφλού εγκλήματος, βομβαρδισμού, κάνει ο Δ. Μίχος αρχηγός του Στρατηγείου του ΕΛΑΣ Πελοποννήσου, στο τρίτο τετράδιο των αναμνήσεών του, σελ. 243-244-245, ως εξής:

«Πήγαμε στην Αγία Λαύρα (μετά τη σύσκεψη της Κούτελης) όπου πίστευα πως θα έβρισκα το στρατηγείο, αυτοί όμως είχαν ανέβει στην Κερπινή για περισσότερη σιγουριά. Οι Ιταλοί που στο αναμεταξύ είχαν πάρει καινούριες εντολές από τη νέα τους κυβέρνηση διέκοψαν τις διαπραγματεύσεις με τους δικούς μας, και για εκφοβισμό έβαναν από καιρό σε καιρό με τα πολυβόλα θέσεως ριπές στα γύρα υψώματα. ΄Ηταν καλά ταμπουρωμένοι. Συρματοπλέγματα και ναρκοπέδια στους δρόμους τις νύχτες. Πήγαμε με τους ακόλουθούς μας στην Κερπινή, συναντήθηκα και με τους άλλους, μιλήσαμε για όλα τα ζητήματα της στιγμής, είδα πως άδικα θα χάναμε τον καιρό μας, και το ίδιο βράδυ ξεκινήσαμε για την εκτέλεση της αποστολής μας κατά κεντρική Πελοπόννησο.

΄Οταν είμαστε ψηλά από το χωριό, στα Κερπινέικα λειβάδια, φάνηκε στο βάθος από ανατολής ένα μεγάλο σμάρι από αεροπλάνα. Από τον κρότο των μηχανών δεν μπόρεσα να καταλάβω αν ήταν συμμαχικά ή εχθρικά. Επειδή είδα πως θα πέρναγαν από πάνω μας είπα να κάνουν κάλυψη στα νεροφαγώματα και τα μεταγωγικά κοντά στα λιγοστά δέντρα που υπήρχαν εκεί σιμά μας.

΄Ηταν εικοτέσσερα βομβαρδιστικά της Γερμανικής αεροπορίας και πέρασα καμμιά πεντακοσαριά μετρα από πάνω μας. ΄Υστερα από λίγα λεπτά άρχισαν έναν άγριο βομβαρδισμό στα χωριά του Δήμου Λαπαθών με κάθετες εξορμήσεις. Αντάριασε όλη η περιοχή και η σκόνη από τις εκρήξεις κάλυψε όλο το οροπέδιο που βρισκόταν μπροστά μας. Και όταν τελείωσαν και την τελευταία βόμβα τους συγκεντρώθηκαν σε σχηματισμούς και γύρισαν πάλι προς τα ανατολικά. Πήρα τα παιδιά και τραβήξαμε για κείνα τα χωριά να βοηθήσουμε σ΄ότι μπορούσαμε. Απ΄τη Γουμένισσα ζητήσαμε τη συνδρομή από όλους τους γιατρούς της περιφέρειας, πήγε μαζί τους και ο δικός μας γιατρός ο Παυλόπουλος. Διαθέσαμε ότι επιδεσμικό υλικό είχαμε και πήγαμε διάφορες ομάδες για κατάσταση πυρκαγιών και την τήρηση της τάξης. Είχανε κάνει μεγάλες ζημιές στα χωριά Μάνεσι-Τρεχλίστρα-Λαπάτα- Νιχώρι. Οι σκοτωμένοι ήταν γύρω στους δέκα πέντε και άλλοι τόσοι περίπου τραυματίες. Αλλά σε οικήματα εκκλησίες και σχολεία οι ζημιές ήταν μεγάλες. Πήγα κοντά στους δοκιμασθέντες πατριώτες μας, τους είπα λόγια παρηγορητικά σ΄ ένα ιατρείο, που είχαν συγκεντρώσει τους τραυματίες, και η βοήθεια που τους έδωσε το στρατηγείο μας εκτιμήθηκε από τους κατοίκους αυτής της περιοχής. Οι Γερμανοί χτυπούσανε τους θρασείς χωρικούς που ήθελαν να πάνε πριν λίγες μέρες ν΄απελευθερώσουν τα Καλάβρυτα.΄Αξιοι σύμμαχοι, ομοίων συντρόφων. Κακοί ΄Ελληνες πήγαν και ανάφεραν στους κατακτητές με την παραμικρή λεπτομέρεια το τι είχε γίνει. Και οι ιταλοί με τη σιερά τους ζήτησαν την επέμβαση της αεροπορίας για να συγκρατήσουν το λαό από το γενικό ξεσήκωμα. ΄Ετσι έγιναν τα πράγματα και ο βομβαρδισμός των χωριών. Ύστερα επήρα το στρατηγείο και έφυγα για τη Στρέζοβα, εν τω μεταξύ πέρασε η 1η Αυγούστου που έχουμε ορίσει για να συγκετρωθούν οι αξιωματικοί από εκείνη τη περιφέρεια. Οι ΄Αγγλοι που βγήκαν αραλίκι κι αλώνιζαν με την ψυχή τους».

Στόχος του τυφλού Βομβαρδισμού η τρομοκράτηση του  πληθυσμού.

- Είναι η πρώτη από αέρος τρομοκρατική Γερμανική επίθεση στην επαναστατημένη επαρχία μας. Θα ακολουθήσει, τέσσερις μήνες μετά , 29 Νοεμβρίου 1943, ο βομβαρδισμός του Σκεπαστού, παράλληλα με τις χερσαίες, αλλεπάλληλες «εκκαθαριστικές» επιχειρήσεις που άρχισαν το Σεπτέμβρη 43 και συνεχίστηκαν ολόκληρο το 1944. Η τρομοκράτηση του λαού της επαρχίας είναι ο πρώτος τους στόχος. Οι κατακτητές γνωρίζουν καλά ότι δεν νοείται ένοπλο αντάρτικο χωρίς τη στήριξη του ντόπιου πληθυσμού. Το έμψυχο δυναμικό της Αντίστασης προέρχεται από το λαό, το ίδιο και η υλική βοήθεια, αλλά και οι χρήσιμες πληροφορίες για τις κινήσεις του εχθρού. Σε όλη τη διάρκεια της Γερμανικής κατοχής η λογική του ναζισμού ήταν η ίδια και απλή: αν ο λαός τρομοκρατηθεί τότε θα σταματήσει να βοηθάει τους  αντάρτες και η εξόντωσή τους θα είναι εύκολη. Και χωρίς αντάρτικο δεν υπάρχει κανένα εμπόδιο στην εφαρμογή των στρατιωτικών- οικονομικών-πολιτικών σχεδιασμών της Νέας Ευρώπης. Οι όποιες άλλες προφάσεις «αιτίες και αφορμές», για την δικαιολόγηση των Γερμανικών εγκλημάτων απευθύνονται σε αφελείς.

-  Γύρω στις 5 το απόγευμα άρχισε ο βομβαρδισμος από τα Στούκας. Εμφανίστηκαν από ανατολικά και με χαμηλές πτήσεις και κάθετες εφορμήσεις, πρώτα βομβάρδισαν το Μάνεσι ύστερα την Τρεκλίστρα και τη Λαπάτα. Εκατοντάδες μικρές και μεγάλες βόμβες, μέχρι και ένα μέτρο μήκος, έσκαψαν τη γη. Δεκάδες νεκροί και τραυματίες, άμαχοι πολίτες, γυναικόπαιδα.

1949 Εξι χρόνια μετά, η Σοφία Κατσέπα στα κατεστραμμένα Καλάβρυτα (δεξιά) με τις φίλες της Νίτσα Ζησιμοπούλου (Σαρδελιάνου) και Ερασμία Δαρμογιάννη. Πίσω δεξιά ο Βασίλης Μποτιώτης (αρχείο Φίλιππου Σαρδελιάνου) 

Η Σοφία Κατσέπα αφηγείται

-  Αυτόπτης μάρτυρας, η Σοφία Δημητροπούλου- Κατσέπα, δίνει την ακόλουθη αυθεντική μαρτυρία της για το πως βίωσε το βομβαρδισμό στο χωριό της, το Μάνεσι (κραυγή- Μαρτυρίες- έκδοση ΔΜΚΟ- 2014):

«Το καλοκαίρι του 1943 η οικογένεια του θείου μου, μαζί με άλλες οικογένειες ανταρτών, ήρθαν και έμειναν στο Μάνεσι, φοβούμενοι αντίποινα. Οι ντόπιοι συνεργάτες των Γερμανών είχαν πληροφορήσει τ΄αφεντικά τους ότι τα χωριά Μάνεσι, Τρεκλίστρα, Λαπάτα και Νιχώρι ήταν εστία ανταρτών. ΄Ετσι το απόγευμα της 29ης Ιουλίου, ημέρα Πέμπτη, ο ουρανός γέμισε από 21 στούκας τα οποία έκαναν μια στροφή πάνω απ΄το χωριό και άρχισαν να βομβαρδίζουν. Το έδαφος τρανταζόταν και τα πολυβόλα έκοβαν τα κλαδιά από τα δέντρα.

Τρέξαμε προς το μικρό λαγκάδι που διασχίζει το χωριό μας και ξαπλώσαμε κάτω, όπως μας είχαν ορμηνέψει οι αντάρτες να κάνουμε σε περίπτωση βομβαρδισμού. Σε ακτίνα εκατό μέτρων από το σημείο που βρισκόμασταν έπεσαν έξι βόμβες. Βλέπεις οι ταγματασφαλίτες της περιοχής είχαν υποδείξει τους στόχους: κτίριο αστυνομίας, μαγαζί του πατέρα μου κι εκκλησία. Πόσο κράτησε το κακό δεν θυμάμαι, όταν σκοτείνιασε έφυγαν κι εμείς απομείναμε ξαπλωμένες. Ανάμεσά μας ένα τρομαγμένο φίδι έγλυφε το αίμα από το μέτωπο της Βασίλως του Σπύρου του Τσελέπη, το βλέπαμε όλες μας, αλλά καμμιά δεν είπε τίποτα, για να μη δημιουργηθεί πανικός κι εγκαταλείψουμε την κρυφώνα μας. ΄Οταν ησύχασαν όλα, ξετρύπωσαμε, γυρίσαμε στο σπίτι, και μετρηθήκαμε, για να δούμε αν όλοι μας είμασταν ζωντανοί.

Θυμάμαι πως περνούσαν τους τραυματίες πάνω σε σκάλες, για να τους πάνε στην κλινική του αείμνηστου Φούρα, στην Τρεκλίστρα. Νεκρούς το χωριό μας μετρούσε μονο τρείς, τη Δημήτρω Νικολακοπούλου, την Ξένη Μαντά και τη γριά Μελιένα Μαντά. Ο θειός μας ο Χρίστος μας συμβούλεψε να φύγουμε απ΄το χωριό. «΄Ισως αύριο επιστρέψουν, για να ολοκληρώσουν το έργο τους» μας είπε. ΄Ολο το χωριό άδειασε, ενώ τα λαγκάδια κι οι έρημες βρύσες ζωντάνεψαν. ΄Ολοι αναρωτιόμαστε γιατί: Δεν είχαμε διαβάσει Γκαίτε, δε γνωρίζαμε τα τραγούδια της Ζάρας Λεάντερ, ούτε είχαμε δει τις ταινίες της Δένης Ρίφεσταλ, ούτε καν ξέραμε που πέφτει η πατρίδα τους.

Απ΄την κρυψώνα μας, ένα κεφαλόβρυσο, γυρίσαμε στο χωριό με τα πρώτα κρύα. Η θεία μου πήγε στα Καλάβρυτα και το σπίτι επέστρεψε στο γνώριμο ρύθμο του»

Τα θύματα του Βομβαρδισμού: άμαχοι- γυναίκες και παιδιά.

- Νεκροί, θύματα του τυφλού αυτού βομβαρδισμού των Γερμανικών αεροπλάνων υπήρξαν 14(;) άμαχοι πολίτες, γυναίκες όλες, αφού οι άντρες έλλειπαν στις δουλειές τους και από αυτούς τα μισά ήταν παιδιά από 2 μέχρι 15 ετών. Σε ανακοίνωση της Νομαρχίας τότε αναφέρεται: «Στο Μάνεσι υπήρξαν δύο νεκροί, έξι τραυματίες και καταστράφηκαν 10 από τα 80 σπίτια του χωριού. Στην Τρεκλίστρα υπήρξαν πέντε νεκροί, πολλοί τραυματίες και καταστράφηκαν ολοσχερώς 11 σπίτια από τα 35 του χωριού. Στην Λαπάτα υπήρξαν επτά νεκροί και καταστράφηκαν 10 σπίτια από τα 30 του χωριού».

-  Τα επίσημα, ταυτοποιημένα, θύματα είναι:

Κολοβού Παρασκευή του Γεωργίου                     2  ετών

Τζόβολος Νικόλαος του Δημητρίου                      4  ετών

Νικολακοπούλου Αλεξάνδρα του Γεωργίου        5  ετών

Νικολακοπούλου Ευαγγελία του Γεωργίου         6  ετών

Νικολακόπουλος Μιχαήλ του Γεωργίου               8  ετών

Νικολακοπούλου Παναγιώτα του Νικολάου        14 ετών

Νικολακοπούλου Δήμητρα του Νικολάου            20 ετών

Κολοβού Γιαννούλα του Γεωργίου                      31 ετών

Κορφοξυλιώτη Ελενη                                             32 ετών

Βελή Αντιόπη του Δημητρίου                                 43 ετών

Νικολακοπούλου Χριστίνα του Νικολάου             50 ετών

Νικολακοπούλου Θεοδώρα του Γεωργίου           53 ετών

Μαντά Πολυξένη του Γεωργίου                             70 ετών

-  Συγκλονίζει η περίπτωση του Κώστα Κολοβού, μόλις 7 μηνών τότε που σώθηκε στην αγκαλιά της μάννας του, 31 ετών, που σκοτώθηκε μαζί με τη μικρή αδερφή του Παρακσευή, 2 ετών, και τη θεία του, 43 ετών (φωτό εφημ. "Οδοντωτός" 1/10/1999) 

- Νομάρχης Αχαΐας, διορισμένος από την Κατοχική Κυβέρνηση δοσίλογων, του Γ. Ράλλη, την περίοδο του βομβαρδισμού των Λαπατοχωριών, ήταν ο από την Κούτελη καταγόμενος Πολυζώης Οικονομίδης, μετέπειτα Βουλευτής του Ελληνικού Συναγερμού (Παπάγος) και της ΕΡΕ (Καραμανλής) ο οποίος με εμπιστευτική αναφορά του στο Υπ. Εσωτερικών εκθέτει τα γεγονότα του βομβαρδισμού και ζητάει οικονομική ενίσχυση. Και το υπ. Εσωτερικών προς το υπ. Εθνικής Πρόνοιας (Διεύθυνση Δημοσίας Αντιλήψεως) αναφέρει στις 2/9/43 τα εξής: (αρχείο Δημ. Κανελλόπουλου). «Ως προκύπτει εξ υποβληθείσης τω Υπουργείω αναφοράς του Νομάρχου Αχαϊας επήλθεν ολοκληρωτική σχεδόν καταστροφή των χωριών Ερυμάνθειας, Χαλανδρίτσας, Μάνεσι, Τρεκλίστρα, και Λαπάτα, συνεπεία επεισοδίων, άτινα έλαβαν χώραν εις την περιφέρειαν του Νoμού. Εκ των οικιών των ανωτέρω κατέρρευσαν διακόσια εξήκοντα πέντε περίπου, γεγονός εξ ου καθίσταται αμέσως επιβαλλόμενη η ανάγκη κρατικής αρωγής εις τους ανέστιους και στερούμενους παντός περιουσιακού στοιχείου κατοίκους. ΄Εχομεν συνεπώς την τιμήν να παρακαλέσουμε όπως ευαρεσωθήτε να αποφασίσετε, εν τη ημετέρα αρμοδιότητα την χορήγηση αναλόγου πιστώσεως προυπολογιζόμενης εις δρχ. τριακόσια εκατομμύρια 300.000.000, εκδιδομένου άμα του οικείου χρηματικού εντάλματος επ΄ονόματι του Νομάρχου Αχαϊας Κ. Πολυζώη Οικονομίδη εις ον να παράσχε την ημετέρα. Συναφείς οδηγίες.-Εντολή Υπουργού ο Γ.Γ.Γεωργιάδης».

Βεβαίως στους κατοίκους των χωριών όχι μόνο δεν έφτασε από το Κατοχικό κράτος η παραμικρή ενίσχυση αλλά οι Ιταλοί κατέκαυσαν-λεηλάτησαν τα χωριά, και εκτέλεσαν άμαχους κατοίκους, παρά την συμφωνία που είχαν αποδεχτεί, να μην προχωρήσουν σε αντίποινα, όταν οι αντάρτες άφησαν ελεύθερους όλους τους αιχμαλώτους της μάχης του Λεοντίου.

΄Ενα αποσιωπημένο έγκλημα.

- Αλλά και οι Γερμανοί ποτέ δεν αναγνώρισαν αυτό το τυφλό έγκλημα με θύματα γυναίκες και μικρά παιδιά, και επίσης ποτέ δεν δόθηκαν αποζημιώσεις για τις καταστροφές, των όμορφων αυτών χωριών απο το βομβαρδισμό, αφού και η Δημοτική αρχή δεν βοήθησε τους συγγενείς και τους απογόνους των θυμάτων για την διεκδίκησή τους.

- Γενικά ο βομβαρδισμός στα Λαπατοχώρια, 29.7.43, ήταν και είναιμέχρι σήμερα ένα αγνοημένο και άγραφο έγκλημα των Γερμανών. Ελάχιστες αράδες αναφέρονται σ΄αυτό στα ιστορικά βιβλία των Καλαβρυτινών συγγραφέων, ενώ το αγνοεί παντελώς ο Φρανκ Μάγερ στο βιβλίο του «Από τη Βιέννη στα Καλάβρυτα- Τα αιματηρά ίχνη της 117 Μεραρχίας καταδρομών στη Σερβία και την Ελλάδα». Το «ευαγγέλιο» αυτό των Γερμαναλάγνων αναθεωρητών της ιστορίας που καταγράφει με κάθε λεπτομέρεια τον θάνατο και του τελευταίου Γερμανού στρατιώτη- εισβολέα στην επαρχία μας κατά τη διάρκεια της κατοχής αγνοεί, δεν αναφέρει καν, το έγκλημα του τυφλού βομβαρδισμού στα Λαπατοχώρια τις 29.7.1943.

Ο εγκληματίας πολέμου Χέλμουτ Φέλμυ που διέταξε το έγκλημα, δεν δικάστηκε.

- Τέλος αυτος που διέταξε το βομβαρδισμό, το έγκλημα, ο εγκληματίας πολέμου ο πτέραρχος-Διοικητής του 68^ου  Σώματος Στρατού της Βέρμαχτ, Χέλμουτ Φέλμυ (Hellmuth Felmy) καταδικάστηκε, γενικά και αόριστα, για όλα τα εγκλήματα που διέπραξε κατά τη διάρκεια της κατοχής, το 1948, στη Νυρεμβέργη, σε δευτερεύουσα δίκη, τη λεγόμενη δίκη των Στρατηγών της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, μόνο σε 15 χρόνια φυλάκισης ρίχνοντας τις ευθύνες των εγκλημάτων στους ανωτέρους του (Αλεξάντερ Λερ) ή τους κατωτέρους του (Λε Σουϊρ) που ο μεν πρώτος είχε εκτελεσθεί στο Βελιγράδι ο δε δεύτερος πέθανε αιχμάλωτος των Σοβιετικών.

Τελικά ο Φέλμυ εξέτισε μονο 2,5 χρόνια της ποινής και στις 15 Ιανουαρίου του 1951 αμνηστεύτηκε και αφέθηκε ελεύθερος. Πέθανε στις 14.12.1965, στο Ντάρμσταντ. Δεν δικάστηκε, δεν απολογήθηκε, για τα εγκλήματα που διέταξε, όπως αυτό του βομβαρδισμού αμάχων στα Λαπατοχώρια, πουπροφανώς χαρακτηρίστηκαν....ασήμαντα. Να σημειωθεί πως ενώ σε άλλες υπό κατοχή Ευρωπαϊκές χώρες δικάστηκαν Γερμανοί αξιωματικοί σε πολυετείς φυλακίσεις, ακόμα και για το φόνο ενός μόνο αντάρτη, οχι καν αμάχου, από την Ελλάδα δεν ζητήθηκε ούτε η έκδοσή του τόσο για τα Καλάβρυτα όσο και για τα υπόλοιπα εγκλήματα που διέπραξε.

-  Οι επέτειοι μνήμης των θυμάτων του βομβαρδισμού καθιερώθηκαν, επίσημα από το Δήμο Καλαβρύτων, μόλις το 1999, (Δήμαρχος Θαν. Παπαδόπουλος) και από την τέταρτη χρονιά, το 2003, άρχισε η τέλεσή τους σε κάθε ένα από τα χωριά εναλλακτικά κάθε χρόνο. Παρ΄ ότι ορίστηκαν τα επόμενα χρόνια, και αξιόλογοι ομιλητές στις επετείους, ποτέ μέχρι σήμερα δεν αναφέρθηκαν διεξοδικά στα ιστορικά γεγονότα. Πρώτη φορά, τώρα δημοσιεύουμε, το απόσπασμα από τις αναμνήσεις (6 τετράδια) του αρχηγού του ΕΛΑΣ Δημ. Μίχου, για το βομβαρδισμό των Λαπατοχωριών, του οποίου ήταν αυτόπτης μάρτυρας.

Εκείνο όμως που αποφεύγουν, σχεδόν όλοι οι διοριζόμενοι μέχρι ομιλητές είναι η αναφορά στα αίτια και τους στόχους του βομβαρδισμού, του τυφλού αυτού εγκλήματος. Που δεν είναι άλλοι από το τσάκισμα της αντίστασης των λαών στους κατακτητές, και κατ΄επέκταση σε κάθε εξουσία, ώστε να μπορούν να εφαρμόσουν απρόσκοπτα κάθε μέτρο, ακόμα και το πιό αποτρόπαιο, ενάντια στους πολλούς και να καταστείλουν τη θέλησή τους.

Η έννοια της ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ διαχρονικά στο στόχαστρο.

-   Είναι η έννοια της ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ που βρίσκεται διαχρονικά στο στόχαστρο. ΄Οχι μόνο από τους Γερμανούς ναζί τότε αλλά και από τους απογόνους τους και τους αναθεωρητές της ιστορίας σήμερα.  Από όλους όσους αμφισβητούν την αποτελεσματικότητα της ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ υποστηρίζοντας ότι αν καθόμαστε στα αυγά μας οι Γερμανοί θα φέρονταν ιπποτικά και μια μέρα, ως δια μαγείας, θα εξαφανίζονταν. Οι όψιμοι απολογητές του Ναζισμού, διαστρέφοντας την ιστορία ξέρουν πολύ καλά ποιους στόχους εξυπηρετούν.

-  Το έγκλημα κατά αμάχων, ο βομβαρδισμός των Λαπατοχωριών, θα πρέπει να πάρει τη θέση του, το χώρο του, και στο δημοτικό Μουσείο Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος, με το ιστορικό και τις φωτογραφίες των θυμάτων, εκεί δίπλα στο άδειο κουφάρι της βόμβας που έχει μεταφερθεί από το Μάνεσι και εκτίθεται στην Αίθουσα 3.

-  Και οι εκδηλώσεις μνήμης, που υποβαθμισμένες σήμερα σε εκδηλώσεις ρουτίνας, χωρίς συμπεράσματα, δεν διαπαιδαγωγούν, δεν προβληματίζουν, δεν διδάσκουν, θα πρέπει να αναβαθμιστούν και να αποκτήσουν νόημα, άλλωστε η ιστορία θα επαναλαμβάνεται με τους βομβαρδισμούς κατά των αμάχων Παλαιστινίων στη Γάζα, κατά των Κούρδων στη Συρία κ.λ.π.

Φίλιππος Σαρδελιάνος

(Πρώτη δημοσίευση εφημερίδα 
"Ωρα των Καλαβρύτων Ιούλιος 2018)