Τα παλιά περίπτερα - Αναπόσπαστα κομμάτια της Καλαβρυτινής μεταπολεμικής καθημερινότητας

Τα παλιά περίπτερα-Μικρά ξύλινα Περιστέρια Αναπόσπαστα Κομμάτια της Καλαβρυτινής μεταπολεμικής καθημερινότητας Γράφει: ο πολίτης  Φίλ...

Τα παλιά περίπτερα-Μικρά ξύλινα Περιστέρια
Αναπόσπαστα Κομμάτια της Καλαβρυτινής μεταπολεμικής καθημερινότητας

Γράφει: ο πολίτης Φίλιππος Σαρδελιάνος

-Με επιστολή του στο Δήμο το ΔΣ του Μουσείου ζητάει να του παραχωρηθεί η χρήση του περιπτέρου που βρίσκεται έξω από την πάνω γωνία του περιβάλλοντα χώρου του. Με την ομόφωνη αυτή απόφασή του το ΔΣ του Μουσείου θεωρεί ότι το περίπτερο αποτελεί πολιτισμικό στοιχείο της μεταπολεμικής περιόδου των Καλαβρύτων και σαν τέτοιο πρέπει να αντιμετωπισθεί. Αφού αναπαλαιωθεί, αποκατασταθεί, ανακατασκευασθεί πλήρως στην αρχική του μορφή, θα είναι ένα από τα ελάχιστα εναπομείναντα χαρακτηριστικά του παρελθόντος της πόλης των Καλαβρύτων. Το ΔΣ του Μουσείου θα μετατρέψει το ξύλινο περίπτερο, αφού απομακρύνει κάθε πρόσθετη κατασκευή σε ένα έργο τέχνης, σε συνεργασία πάντα με τις υπηρεσίες της Εφορίας Νεώτερων Μνημείων. Στόχος είναι να γίνει το μικρότερο διατηρητέο της πόλης. Οι όποιες κραυγές για ξήλωμά του από την περιοχή της οποίας αποτελεί κομμάτι της ιστορίας της, είναι άστοχες, καθώς η μνημειακή αξία του είναι τεράστια.
-Αποτελούσε, και αυτό, μαζί με τα άλλα τέσσερα, κομμάτι της μετακατοχικής καθημερινότητας των Καλαβρυτινών. Παραμένοντας, με την αρχική του μορφή, στη θέση του, θα διατηρηθούν ζωντανοί οι δεσμοί και οι εικόνες 70 χρόνων της μεταπολεμικής πόλης των Καλαβρύτων που είναι γεμάτες ιστορικές μνήμες, όμορφες ή δυσάρεστες στιγμές. Καθώς η πόλη ακολουθεί ένα ξέφρενο ρυθμό «ανάπτυξης» δεν πρέπει να χαθεί άλλο ένα κομμάτι της πολιτιστικής κληρονομιάς και της παράδοσής της.

-Τα πέντε περίπτερα των Καλαβρύτων ήταν σημεία αναφοράς κάθε γειτονιάς. Θυμόμαστε τις φράσεις: «θα το βρεις στο περίπτερο», «τα πάντα έχει το περίπτερο». Εκεί τρέχαμε μικροί όταν εξοικονομούσαμε  λίγες δραχμές για σοκολάτες με τους ήρωες του 1821, το πακετάκι τα μπισκότα της μιάς δραχμής, τα φυλλαράκια τσίχλας με γεύση δυόσμου και κανέλας, χαζεύαμε τα μεγάλα γυάλινα βάζα, αραδιασμένα στην πρόσοψη με καραμέλες αστακού, λουκουμιού, του φιλιού τις κόκκινες, του βήχα τις πράσινες. Αγοράζουμε τις κάρτες με τις σημαίες των κρατών, τους ποδοσφαιριστές, προμηθευόμαστε τις μπίλιες.
-Τα πάντα είχε το περίπτερο. Αβέβαιης πολλές φορές

ποιότητας; Ίσως. Αλλά βέβαιης όμως γοητείας. Από Αλγκόν, καλμαλίνες, καλμόν μέχρι αργότερα ασπιρίνες.  Από αεροπορικούς φακέλους, βελόνες, παραμάνες μέχρι καρτποστάλ. Από τσακμάκια με πέτρα και φυτίλι, τσιγάρα χύμα από κούτες για τους άφραγκους και τους νεοφώτιστους στο κάπνισμα, μέχρι χαρτομάντηλα, σημαιάκια, τράπουλες μονοπωλίου, σπίρτα, εφημερίδες και περιοδικά. Από κορδόνια παπουτσιών και βερνίκια, μέχρι φακούς και μπαταρίες και κομπολόγια, πλήθος κομπολόγια. Και με την έλευση των τηλεφώνων τα περίπτερα ήταν που η συσκευή βρίσκει την πλήρη εφαρμογή της. Περίμεναν με την ουρά να πάρουν στα τηλέφωνα με τους μετρητές. Μεταλλάσσονται τα περίπτερα με την πάροδο των χρόνων αντικατοπτρίζοντας τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες κάθε εποχής.
-Είναι τα περίπτερα μια Ελληνική ιδιαιτερότητα και πρωτοτυπία που δεν υπήρχε πουθενά στον κόσμο. Γιαυτό οι τουρίστες σταματάνε στη θέα τους και τα φωτογραφίζουν. Τελευταία κάποιοι Ευρωπαίοι δανείστηκαν την ιδέα του περιπτέρου στις πόλεις τους και την ανέπτυξαν. Αρχαιοελληνική ιδέα το περίπτερο. Περί-πτερος ναός περιβαλλόμενος- από όλες τις πλευρές- από σειρά κιόνων -σαν φτερά- Τα παλιά ξύλινα περίπτερα σαν φτερά είχαν εκείνες τις περίεργες- τετράριχτες-περίτεχνες σκεπές- που κάτω τους φυλάσσονται τα πάντα- Μικροί ναοί του εμπορίου.
-Αρχικά οι διαστάσεις τους ήταν 0,70 Χ 0,70 αργότερα έγιναν όλα ομοιόμορφα 1,30 Χ 1,50. Το 1922 παραχωρήθηκαν στην Πανελλήνια Ένωση τραυματιών πολέμου (1912-1921) από το Υπουργείο Περιθάλψεως. Τα πρώτα στήθηκαν όταν η Ελλάδα βγήκε από τον ατυχή πόλεμο του 1897 και τα υπόλοιπα μετά τους Βαλκανικούς πολέμους 1912-13, το 1921-22, και το 1940-49, που η Ελλάδα είχε γεμίσει τραυματίες και ανάπηρους και αδυνατούσε να τους συνταξιοδοτήσει. Το μετεμφυλιακό κράτος βέβαια απέκλεισε από αυτό το δικαίωμα του «περιπτέρου» τους αριστερούς πολίτες. Οι χωροφύλακες τότε «λημέριαζαν» στα περίπτερα να δουν ποια εφημερίδα αγόραζε ποιος, με ποιόν μίλαγε, σε ποια πολιτική παράταξη ανήκε. Πολλοί αριστεροί για να μπερδεύουν τα «χνάρια» αγόραζαν μια αριστερή και μια εθνική εφημερίδα ή αν ο περιπτεράς ήταν έμπιστος τους έδινε την Αυγή ή το Ριζοσπάστη μέσα στην Ακρόπολη. Τότε!!!
-Μοναδικά φώτα τα βράδια, μέχρι το 1985 στα Καλάβρυτα, νυχτερινή παρηγοριά, για μας τους νέους τότε, στον κεντρικό δρόμο όταν έκλειναν τα μαγαζιά, ήταν τα φώτα των πέντε περιπτέρων. Οικείες οι μορφές των περιπτεράδων, που πρόβαλλαν στο άνοιγμα του μικρού ορθογώνιου παράθυρου, που τώρα το χειμώνα, ζεσταινόσαντε με μια φτηνή ηλεκτρική σόμπα. Γνώστες των πάντων στην περιοχή τους, εκεί σταματούσαν οι ξένοι για κάθε πληροφορία.
-Τα Καλάβρυτα με τους δυο χιλιάδες, πάνω-κάτω κατοίκους από το 1950 μέχρι το 1993 είχαν πέντε περίπτερα. ΄Ένα για κάθε γειτονιά:

1. Της Αγγελικής (Κίκως) Μαυρέλη, αργότερα Κώστα Χαλμούκη
Στην πάνω γειτονιά. Δίπλα στη σιδερένια γέφυρα της Λαϊκής απέναντι από το Μονοπώλιο,κοντά στο ξενοδοχείο Χελμός που τότε λειτουργούσε και σαν εστιατόριο. Για πολλά χρόνια μετά το «δούλεψε» ο Κώστας Χαλμούκης. Σήμερα δεν υπάρχει. Τους ενοχλούσε εκεί στο πάνω μέρος. Το ξήλωσαν. Ευτυχώς με τη φροντίδα των ιδιοκτητών, και του Μουσείου έχει μεταφερθεί στις αποθήκες του Δήμου. Λόγω της περίτεχνης κατασκευής του είχε κριθεί διατηρητέο από το Υπ. Πολιτισμού, αν θυμόμαστε καλά. Περιμένει την αξιοποίησή του.

2. Του Περικλή Κουσαφέ, αργότερα Ανδρέα Κακογιάννη
Στην κεντρική πλατεία. Απέναντι από την εκκλησία. Σύμφωνα με μαρτυρίες υπήρχε και προπολεμικά. Πρώτος κάτοχος ο Περικλής Κουσαφές από το Μοστίτσι (1899-1955). Το 1921-22 στον Μικρασιατικό Πόλεμο είχε την ατυχία να χάσει το πέλμα του αριστερού ποδιού του. Οι γιατροί του ακρωτηρίασαν το πόδι. Η πατρίδα του έδωσε το περίπτερο στην κεντρική πλατεία των Καλαβρύτων δίπλα στο εκκλησάκι της Αγίας Κυριακής. Αφηγείται η κ. Γιώτα Κωνσταντοπούλου «Εκεί ήταν ο παράδεισος του κυρ Περικλή. Από εκεί περνούσαν όλοι και συζητούσαν τα οικογενειακά, τα κοινωνικά κλπ. Μάθαινε όλα τα νέα, ήταν όμως πολύ εχέμυθος και δεν έλεγε τίποτα σε κανέναν που να δημιουργούσε προβλήματα. Κάθε Κυριακή η φιλαρμονική έπαιζε δίπλα στο περίπτερό του, στην εξέδρα. Ο ίδιος παρακολουθούσε και διασκέδαζε και στο τέλος προσέφερε γλυκά στους μικρούς μουσικούς. Είχε κερδίσει

την αγάπη και την εμπιστοσύνη όλων των Καλαβρυτινών και ιδιαιτέρως των παιδιών του δημοτικού σχολείου. Κάθε πρωί περνούσαμε από το περίπτερό του, με την υφασμάτινη φτωχική μαθητική τσάντα μας και με δυο δεκάρες τρύπιες στο χέρι. Αυτός καταλάβαινε και μας έδινε τις ανάλογες καραμέλες. Όταν δεν είχαμε λεφτά, μας εφώναζε και μας έδινε δωρεάν, λέγοντάς μας ότι θα τις πλήρωνε η μάνα μας…Η δική του παρουσία τα πρώτα χρόνια της συμφοράς (1943) βοήθησε αποτελεσματικά. Αυτό-χρίστηκε Δήμαρχος της ιστορικής και μαρτυρικής πόλης. Το περίπτερό του ήταν το πρώτο Δημαρχείο, από εκεί έστελνε και έπαιρνε έγγραφα έδινε πληροφορίες, δεχόταν ανθρώπους που έφερναν βοήθεια και κρατούσε σημαντικές σημειώσεις. Δούλευε νύχτα μέρα και κυρίως φρόντιζε τα άρρωστα παιδάκια, τους έστελνε φάρμακα και λιγοστά τρόφιμα. Ο  ίδιος έμεινε για πολλά χρόνια στο πλυσταριό της Ειρήνης Θανοπούλου. Με δάκρυα στα μάτια έλεγε στις Καλαβρυτινές μανάδες «πως καταντήσαμε, να σκοτωθούν οι άρχοντες και να γίνω εγώ ο σακάτης Δήμαρχος».

Μεταξύ των εγγράφων, το 2001, στα Γενικά αρχεία του κράτους βρέθηκε μεταξύ άλλων και κατάλογος των εκτελεσθέντων Καλαβρυτινών γραμμένος με τα γράμματα του Περικλή Κουσαφέ. Μετά το θάνατο του Περικλή  Κουσαφέ το περίπτερο δόθηκε στον κ. Ανδρέα Κακογιάννη που το κράτησε μέχρι το 1970. Απέναντι ακριβώς, στο προαύλιο της εκκλησίας είχε την «έδρα» του ο Αποστόλης ο Χαραλαμπόπουλος με τη φωτογραφική του μηχανή στο ξύλινο τρίποδο, ο πρώτος μεταπολεμικά φωτογράφος των Καλαβρύτων. Ας γνωρίζουν λοιπόν αυτοί που θέλουν να «ξεμπαζώσουν» το εναπομείναν, τελευταίο παλιό περίπτερο, από το Καλάβρυτα πως αυτά κουβαλάνε πολύ μεγάλη ιστορία. (Το περίπτερο αυτό υπάρχει σήμερα, περιστοιχισμένο από ένα πλήθος λαμαρίνες).



3. Της Βάσως (;) Αθανασίου- Κουτσομιχαλιάς, αργότερα της Κυρά Κατερίνης. 

Στο κάτω μέρος της πλατείας. Απέναντι από την πιάτσα των Ταχί. Ανήκε στην αδερφή του κυρ Μιχάλη του Αθανασίου (Κουτσομίχαλου). Μπροστά ακριβώς από το Διοικητήριο που χτίστηκε μεταπολεμικά και έσφυζε από ζωή και κίνηση αφού εκεί στεγάστηκαν δεκαετίες μετά  όλες σχεδόν οι Δημόσιες υπηρεσίες των Καλαβρύτων, Εφορία-Ταχυδρομείο-Τράπεζα Ελλάδος-Δικαστήρια κλπ. Τελευταία ήταν γνωστό σαν το περίπτερο της κυρά-Κατερίνης. Η φιλενάδα μου η Κυρά-Κατερίνη, σύζυγος του κυρ Μιχάλη του Κουτσομίχαλου ήταν μια από τις ευγενέστερες ψυχές των Καλαβρύτων. Σήμερα δεν υπάρχει και αυτό το περίπτερο, το «ξεμπάζωσαν»


4. Του Μιχάλη Θανόπουλου.

Ο Μιχάλης, τραυματίας πολέμου (εμφυλίου ίσως) ήρθε στα Καλάβρυτα το 1953 και του δόθηκε το περίπτερο στην πάνω γωνία του Δημοτικού Σχολείου τότε- Μουσείου σήμερα. Είναι αυτό για το οποίο σήμερα γίνεται λόγος. Αυτό που θέλουν να «ξεμπαζώσουν» αυτοί που τους κρύβει τη θέα, αφού οι Δημοτικές αρχές, στις οποίες συμμετείχαν, είχαν επιτρέψει να περιστοιχισθεί από λαμαρίνες και να παρουσιάζει τη σημερινή απαράδεκτη εικόνα. Γεννιές Καλαβρυτινών που πέρασαν από το Δημοτικό Σχολείο μέχρι το 1995 το έχουν στη μνήμη τους. Από εκεί στα διαλλείματα, δεν υπήρχαν κυλικεία τότε, προμηθευόμαστε διάφορα μικροπράγματα, από τα κάγκελα, όπως και αχνιστές τυρόπιτες από το στενόμακρο κασελάκι-βιτρίνα του κυρ Γιώργη του Γρι-Γρί.



5.Του Γεράσιμου Σταματόπουλου, αργότερα Τάκη και Φώτη Κουτσογιαννόπουλου.

Και ο Γεράσιμος, ένας φιλήσυχος και αθόρυβος άνθρωπος σαν τραυματίας πολέμου πήρε το περίπτερο την ίδια περίπου χρόνια (1953). Και αυτός ήρθε από τη Γουμένισα. Το περίπτερο ήταν στη γωνία μπροστά από την ταβέρνα Βαρβιτσιώτη σήμερα, που τότε δεν υπήρχε. Απέναντι από τα ΚΤΕΛ. Η γειτονιά των ΚΤΕΛ τότε είχε τεράστια κίνηση δεκάδες δρομολόγια καθημερινά γινόταν προς την επαρχία την Πάτρα και την Αθήνα. Χιλιάδες επιβάτες. Η επαρχία τις δεκαετίες του ‘60 και ‘70 κράταγε κόσμο. Δίπλα του ήταν η χωροφυλακή Καλαβρύτων (δεξιά) μέχρι το 1970 (; ) Πιο κάτω και απέναντι, στο κτίριο της Αγίας Λαύρας, στεγαζόταν η Αγροτική Τράπεζα μέχρι το 1995 (; ) Στις «δόξες» της την Αγροτική επισκέπτονταν καθημερινά εκατοντάδες αγρότες. Όλο αυτόν τον κόσμο εξυπηρετούσε το περίπτερο του Γεράσιμου, αργότερα από το 1982 του Τάκη και Φώτη Κουτσογιαννόπουλου. Μέχρι που έφυγε το ΚΤΕΛ και ο Φώτης. Το περίπτερο μετά από λίγο έκλεισε. Σήμερα δεν υπάρχει. Το «ξεμπάζωσαν» και αυτό.

-Αυτές λοιπόν τις μνήμες θέλει να διασώσει το ΔΣ του Μουσείου, με τη διάσωση- αναπαλαίωση του τελευταίου περιπτέρου που θα μαρτυράει την ιστορία ενός ελληνικού φαινομένου γύρω από το οποίο οργανώθηκε και η καθημερινότητα πολλών γενιών Καλαβρυτινών (70 χρόνια).
Το αναπαλαιωμένο περίπτερο θα είναι ένα μικρό «Μουσείο» της ιστορίας των περιπτέρων στα Καλάβρυτα, και όχι μόνο. Θα μπορεί να φιλοξενεί επίσης έντυπα για τους πολίτες και τους επισκέπτες τόσο του Μουσείου όσο και των εκδηλώσεων της επετείου των 200 χρόνων της επανάστασης του 1821.
-Όσο για αυτούς που όψιμα θυμήθηκαν τη θέα και εμφάνιση του Μουσείου ας ρίξουν μια ματιά γύρω -γύρω.
-Όσο για κάποιους…δραστήριους που θέλουν να επιβάλουν «νόμο και τάξη» ας προσπαθήσουν, με πειθώ και συνεννόηση τα τρία περίπτερα που λειτουργούν σήμερα στην πόλη να αποτελούν στολίδια της. Με το να τους δώσουν μια όμορφη, ενιαία αρχιτεκτονικά μορφή, με το να τα μετακινήσουν λίγα μέτρα δεξιά ή αριστερά, μπροστά ή πίσω, ώστε να μην καλύπτουν και αλλοιώνουν ιστορικά δημόσια κτίρια, με το να μην αλλοιώνουν την αισθητική δημόσιων χώρων, με το να προσαρμοσθούν οι δραστηριότητες τους εντός λογικών ορίων. Πάντα με πειθώ και συνεννόηση όχι με κραυγές και ψευτονταϊλίκια.
Υστερόγραφο: Θα επανέρθουμε, αν χρειαστεί. Μέχρι τότε οι ενδιαφερόμενοι ας ρίξουν μια ματιά στο βιβλίο του Ηλία Πετρόπουλου: «La Kiosque grec, Παρίσι 1976» όσοι ξέρουν να διαβάζουν βέβαια, οι κουλτουριάρηδες, γιατί οι άλλοι….

Φίλιππος Σαρδελιάνος

{full_page}