ΣΠΥΡΟΣ ΣΟΚΟΡΕΛΗΣ: Η δημιουργία δύο Δήμων, αναγκαία προϋπόθεση , για την επιβίωση της πρώην Επαρχίας Καλαβρύτων

γράφει ο Σπύρος Σοκορέλης* Υπήρχε κάποτε η διοικητική περιφέρεια της Επαρχίας Καλαβρύτων, η διοικητική αυτή περιφέρεια καταλάμβανε και συνεχ...

γράφει ο Σπύρος Σοκορέλης*

Υπήρχε κάποτε η διοικητική περιφέρεια της Επαρχίας Καλαβρύτων, η διοικητική αυτή περιφέρεια καταλάμβανε και συνεχίζει να καταλαμβάνει (ως δήμος Καλαβρύτων) το ΝΑ τμήμα του Ν. Αχαΐας.

(**) Τα πρώτα χρόνια από την ίδρυσή της η Επαρχία Καλαβρύτων περιλάμβανε στα όρια της την περιοχή των Νεζερών δηλαδή τους οικισμούς:

Δενδρά, Καλάνιστρα, Κομπηγάδι, Λακκώματα, και Κάλανο, ύστερα από διάφορες μεταβολές που επήλθαν το 1845 οι οικισμοί των Νεζερών προσαρτήθηκαν στον τότε Δήμο Φαρών και την Επαρχία Πατρών.

Μετά από αυτή την πρώτη απόσχιση τμήματος της Επαρχίας Καλαβρύτων, σχηματίσθηκαν και λειτούργησαν για εκατό (100) χρόνια οι 13 δήμοι που αποτέλεσαν την επαρχία και ήταν οι, 1. Καλαβρύτων, 2. Καλλιφωνίας, 3. Κερπινής, 4. Σουδενών, 5. Λαπαθών, 6. Κλειτορίας, 7. Λευκασίου, 8. Αροανίας, 9. Ψωφίδος, 10. Παΐων, 11. Νωνάκριδος, 12. Κράθιδος, 13. Φελλόης.

Δηλαδή όπως έγραφε στα 1906 ο αείμνηστος γυμνασιάρχης και ιστορικός της Επαρχίας Καλαβρύτων, Γεώργιος Παπανδρέου «Η επαρχία Καλαβρύτων ενώ θεωρείται και είναι μεσόγειος, φθάνει μέχρι της θαλάσσης διά μιας λωρίδος εν τω Δήμω Κράθιδος παρά το χωρίον Πλάτανον ου η περιφέρεια άπτεται της θαλάσσης του Κορινθιακού κόλπου...»

Οι 13 δήμοι παρέμειναν με τη μορφή αυτή μέχρι το 1912 οπότε καταργήθηκαν με την καθιέρωση του θεσμού της κοινότητας.

Από το 1944 η Επαρχία Καλαβρύτων συνέχισε να συρρικνώνεται με την απόσπαση από τα όρια της, των κοινοτήτων, που αποτελούσαν τους Δήμους Κραθίδος και Φελλόης και τέλος το 1997 οι κοινότητες και οικισμοί του Δήμου Νωνάκριδος προσαρτήθηκαν στην επαρχία Αιγιάλειας (σημερινός Δήμος Αιγιάλειας).

Έτσι η επαρχία των 85 κοινοτήτων (χωρίς να προσμετράμε τις κοινότητες και οικισμούς των Νεζερών) είναι πλέον η επαρχία ή μάλλον ο δήμος των 66 κοινοτήτων, με έναν πληθυσμό που αποτελεί το 26% του πληθυσμού που είχε το 1940 (σύμφωνα με τις απογραφές του 1940 και του 2011), το 1940 η τότε επαρχία Καλαβρύτων αποτελούσε το 19,2 του πληθυσμού της Αχαΐας ενώ με την απογραφή του 2011 μόλις και μετά βίας αγγίζει το 3,6%, φοβάμαι ότι με την νέα απογραφή του 2021 θα είναι γύρω στο 2% έως 2,5%. .

Το 1997 με το σχέδιο «Καποδίστριας» η επαρχία Καλαβρύτων με την κατάργηση των πρώην Κοινοτήτων συγκροτήθηκε σε τέσσερες νέους δήμους, 1. Καλαβρύτων, 2. Αροανίας, 3. Λευκασίου (μετέπειτα Κλειτορίας) και 4. Παΐων.

Μπορούμε να πούμε ότι οι τέσσερεις αυτοί δήμοι με την πάροδο του χρόνου είχαν πετύχει να έχουν μια καλή και εύρυθμη λειτουργία, γεγονός που συνέβαλε στην ανάπτυξη των επί μέρους δήμων.

Αυτά μέχρι το 2010 οπότε με το σχέδιο «Καλλικράτης», που ακολούθησε το σχέδιο «Καποδίστριας», επήλθε για την πρώην επαρχία Καλαβρύτων (η οποία καταργήθηκε μαζί με όλες τις επαρχίες της χώρας) η υποβάθμιση της μετά την μετατροπή μιας ολόκληρης επαρχίας σε έναν δήμο καταργώντας τους Καποδιστριακούς δήμους Αροανίας, Κλειτορίας και Παΐων, που αντί να τους ενσωματώσει σε έναν αυτόνομο δήμο, τους ενσωμάτωσε στο δήμο Καλαβρύτων δημιουργώντας το νέο «Καλλικρατικό» Δήμο Καλαβρύτων.

Για να αιτιολογήσουν την συγχώνευση αυτή επικαλέστηκαν μια σειρά από ψευδεπίγραφα επιχειρήματα γεωγραφικής, οικονομικής, κοινωνικής, ιστορικής κ. ά. συγγένειας για να δικαιολογήσουν την υποτιθέμενη ανάγκη για τη συνένωση των οικισμών που τους χωρίζουν τα βουνά Ερύμανθος και Πριόλιθος.

Ιστορικά οι περιοχές του πρώην Καποδιστριακού δήμου Καλαβρύτων και κυρίως της έδρας του, δηλαδή της κωμόπολης των Καλαβρύτων, από την μια και οι πρώην δήμοι Κλειτορίας, Λευκασίου, Αροανίας, Ψωφίδος, Παΐων, από την άλλη, ελάχιστη οικονομική και κοινωνική σχέση είχαν και έχουν μεταξύ τους, ουσιαστικά το μόνο κοινό στοιχείο που τους συνδέει είναι η Καλαβρυτινή καταγωγή λόγω της κοινής ενιαίας διοικητικής περιφέρειας της επαρχίας Καλαβρύτων, κάτι που οι κάτοικοι των πρώην αποσχισμένων δήμων Κράθιδος, Φελλόης και Νωνάκριδος πολύ εύκολα το ξεπέρασαν και οι νεότεροι από τους σημερινούς τους κατοίκους ούτε καν γνωρίζουν ότι κάποτε οι παππούδες τους ήταν Καλαβρυτινοί.

Έτσι και οι κάτοικοι των πρώην δήμων Κλειτορίας, Λευκασίου, Αροανίας, Ψωφίδος, Πάου, εδώ και μισό αιώνα περίπου, για να μην πω περισσότερο, ελάχιστη σχέση είχαν με τα Καλάβρυτα, ως έδρα της πρώην επαρχίας και σήμερα του δήμου, καθώς και με τη πρωτεύουσα του Νομού Αχαΐας Πάτρα.

Για παράδειγμα αν ανατρέξει κανείς στα μητρώα του νοσοκομείου Καλαβρύτων, τουλάχιστον τα τελευταία σαράντα χρόνια, ελάχιστους ασθενείς θα βρει προερχόμενους από τις περιοχές των πρώην Καποδιστριακών δήμων Κλειτορίας, Αροανίας, Παΐων, οι κάτοικοι των περιοχών αυτών για, υγεία, εκπαίδευση, διασκέδαση, οικονομικές συναλλαγές απευθύνονταν και συνεχίζουν να απευθύνονται στο πλησιέστερο σε αυτούς μεγάλο αστικό κέντρο που είναι η Τρίπολη εξυπηρετούμενοι από ένα αρκετά καλό οδικό δίκτυο, που ουδέποτε κλείνει λόγω καιρικών συνθηκών, όπως συμβαίνει με το οδικό δίκτυο προς Καλάβρυτα (μέσω Πριολίθου και Καστριών) και προς Πάτρα (μέσω Δίβρης).

Εδώ θεωρώ απαραίτητο να θυμίσω ότι το 2010 κατά τη διάρκεια της διαβούλευσης και του διαλόγου που είχε αναπτυχθεί για το σχέδιο «Καλλικράτης», προσωπικά είχα εκφράσει τη διαφωνία μου, με την συγχώνευση, των Καποδιστριακών δήμων της «111» όπως χαρακτήριζα τους Καποδιστριακούς δήμους Κλειτορίας, Αροανίας, Παΐων, στον δήμο Καλαβρύτων, υποστηρίζοντας από τότε, ότι θα έπρεπε να αποτελέσουν έναν ξεχωριστό ενιαίο δήμο από την Λιβέριζα μέχρι το Πορετσό και από την Στρέζοβα μέχρι την Αναστάσοβα προς το συμφέρον των κατοίκων της εναπομείνασας πρώην επαρχίας Καλαβρύτων.

Δυστυχώς η επιμονή και η προσκόλληση σε ιδεοληψίες της τότε πολιτικής ηγεσίας και διαφόρων τοπικών παραγόντων επέβαλε την συγχώνευση και τη δημιουργία ενός προβληματικού δήμου, με έκταση, στο σύνολό της ορεινό, που ξεπερνούσε το ένα εκατομμύριο στρέμματά (1.058.147), με ένα οδικό δίκτυο κακής ποιότητας έτσι που κατά το μεγαλύτερο μέρος της χειμερινής περιόδου οι κάτοικοι των μισών οικισμών δεν είχαν πρόσβαση στην έδρα του δήμου.

Η εμπειρία από την εφαρμογή του «Καλλικράτη» απέδειξε πως η δημιουργία ενός μόνο Δήμου για μια τόσο μεγάλη σε έκταση επαρχία, δεν επέφερε τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα της τάχα ισχυρής τοπικής αυτοδιοίκησης, της ανάπτυξης και της ίσης πρόσβασης όλων των κατοίκων της πρώην επαρχίας Καλαβρύτων στις παρεχόμενες υπηρεσίες.

Η μεγάλη έκταση του ενιαίου Δήμου Καλαβρύτων, σε συνδυασμό με το ανάγλυφο της περιοχής, με τις πολύ μεγάλες αποστάσεις των δημοτικών και τοπικών κοινοτήτων από την πόλη των Καλαβρύτων και μεταξύ τους, που κυμαίνονται από 30 έως 60 χιλιόμετρα και με χρόνο μετακίνησης από 40 έως 100 λεπτά, σε συνδυασμό με την ιδιομορφία του υπάρχοντος οδικού δικτύου, που είναι στο σύνολό του ορεινό και δύσβατο, κατέστησαν δύσκολη και χρονοβόρα την επικοινωνία και την εξυπηρέτηση των τοπικών κοινοτήτων των πρώην Καποδιστριακών δήμων Κλειτορίας, Αροανίας, Παΐων με την έδρα και τις υπηρεσίες του Δήμου. 

Τα πάρα πάνω προβλήματα επιτάθηκαν ακόμα περισσότερο, εξαιτίας της οικονομικής κρίσης και της μείωσης των πόρων του δήμου, με αποτέλεσμα την αδυναμία ισότιμης συμμετοχής όλων των περιοχών σε έργα, μη ισομερής κατανομή των κονδυλίων ανάπτυξης, με μειωμένη και όχι αποτελεσματική αξιοποίηση των αναπτυξιακών δυνατοτήτων όλων των περιοχών του Δήμου. 

Τέλος στην περίπτωση άλλωστε του δήμου Καλαβρύτων, δεν πρέπει να παραγνωρίζουμε τα ιστορικά και πολιτιστικά στοιχεία των επιμέρους περιοχών και το έντονο αίσθημα τοπικισμού των κατοίκων, ιδίως στις περιοχές των Καλαβρύτων και της Κλειτορίας.

Όλα αυτά τα χρόνια από την ίδρυση του «Καλλικρατικού» δήμου ποτέ δεν εγκαταλείφθηκε από μεγάλο μέρος των κατοίκων η άποψη της δημιουργίας ενός δήμου αποτελούμενου από τις περιοχές των τριών πρώην Καποδιστριακών δήμων και πάντα με την πρώτη ευκαιρία έφερναν το αίτημά τους στην επικαιρότητα.

Για πρώτη φορά που έγινε προσπάθεια για την δημιουργία νέου δήμου ήταν το 2018 όταν η τότε κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ έφερε για συζήτηση το Πρόγραμμα «ΚΛΕΙΣΘΕΝΗΣ Ι», δυστυχώς η κυβέρνηση πέραν της σημαντικής μεταρρύθμισης της απλής αναλογικής που καθιέρωσε με τον Ν. 4555/19-7-2018 στάθηκε άτολμη και διστακτική να προχωρήσει και σε άλλες ριζικές τροποποιήσεις του προηγούμενου νόμου όπως για παράδειγμα αναδιάταξη του προηγούμενου χάρτη της τοπικής αυτοδιοίκησης (τόσο της πρωτοβάθμιας όσο και της δευτεροβάθμιας), οπότε χάθηκε η ευκαιρία της δημιουργίας και δεύτερου δήμου στα πλαίσια του δήμου Καλαβρύτων.

Η δεύτερη ευκαιρία που χάθηκε, παρά τις μεγάλες προσπάθειες που έγιναν, ήταν στα πλαίσια της τροπολογίας που κατέθεσε στις 5 Μαρτίου 2019 ο τότε υπουργός εσωτερικών για τη δημιουργία εφτά νέων νησιωτικών δήμων καθώς και της μοναδικής περίπτωσης διάσπασης δήμου στην ηπειρωτική χώρα δηλαδή του δήμου Σερβίων – Βελβεντού. 

Είναι απαραίτητο να διευκρινίσω πως το παρόν κείμενό δεν είναι παρά μια πρόταση ή μάλλον ένα ερέθισμα για περαιτέρω σκέψη, συζήτηση και διαβούλευση που ήδη άρχισε, αν λάβουμε υπόψη μας τα διάφορα δημοσιεύματα και ειδήσεις που βλέπουν το φως της δημοσιότητας το τελευταίο διάστημα. Γιατί όπως φαίνεται έχει ανοίξει η συζήτηση με θέμα τη διάσπαση του ενιαίου δήμου Καλαβρύτων, με αίτημα σύστασης ενός χωριστού δήμου, αποτελούμενου από τους πρώην Καποδιστριακούς δήμους Κλειτορίας, Παΐων και Αροανίας και το αξιοσημείωτο είναι ότι στην κίνηση αυτή πρωτοστατούν φορείς και τοπικοί παράγοντες από τις πάρα πάνω δημοτικές ενότητες, δηλαδή επί της ουσίας έχει ξεκινήσει ο διάλογος από τους άμεσα ενδιαφερόμενους.

Η δημιουργία δύο δήμων ίσης περίπου έκτασης, αριθμού κατοίκων, τοπικών κοινοτήτων και οικισμών θα λειτουργήσουν ως ανεξάρτητα και ισοδύναμα διοικητικά και αναπτυξιακά κέντρα και θα είναι η πιο αποτελεσματική λύση για την ισόρροπη ανάπτυξη όλων των περιοχών της πρώην Επαρχίας Καλαβρύτων( σήμερα δήμου Καλαβρύτων).

Επίσης, η περιοχή του υπό ίδρυση προτεινόμενου νέου δήμου διαθέτει σημαντικές δυνατότητες ανάπτυξης όπως: Ο πρωτογενής τομέας με την αξιοποίηση των κοιλάδων Αροανίου, Λάδωνα, Σειραίου, Σέλιτσας κ.ά., ανάπτυξη της κτηνοτροφίας, της ιχθυοκαλλιέργειας και της μελισσοκομίας κ. ά,. Η μεταποίηση η οποία μπορεί να στηριχθεί στον πρωτογενή τομέα. Η τουριστική ανάπτυξη, με την αξιοποίηση σημαντικών πόρων που διαθέτει όπως τα Σπήλαια των Λιμνών, το Χιονοδρομικό Κέντρο Χελμού, Λίμνη Λάδωνα, Κλήμα του Παυσανία, αρχαιολογικούς χώρους, θρησκευτικά μνημεία (Μονές Ευαγγελίστριας, Πορετσού, Αγ. Θεοδώρων, Αγ. Αθανασίου, Παπουλάκου) των παραδοσιακών οικισμών (Βεσίνι, Δεχούνι, Σκούπι, Λειβάρτζι, Σοπωτό, Δάφνη κ. ά,), σημαντικών βιοτόπων (όπως Πλανητέρου, πηγές Αροανίου, πηγές Λάδωνα κ. ά.) που διαθέτει. Ανεξάρτητα όμως από τα διάφορα στοιχεία και την εκάστοτε χρήση τους υπάρχει και μια αδιαμφισβήτητη αλήθεια που δεν πρέπει να την παραβλέπουμε, ότι η ανάπτυξη τρέχει πάνω σε μεγάλους οδικούς άξονες, που, στη περίπτωση του δήμου Καλαβρύτων ο μοναδικός τέτοιος άξονας είναι η εθνική οδός Πάτρας – Τρίπολης (111) η οποία αποτελεί τον άξονα ανάπτυξης της περιοχής του νέου δήμου.

Όλα τα πάρα πάνω μπορούν να αποτελέσουν αιχμή του δόρατος για την ανάπτυξη της οικονομίας του νέου δήμου για τον οποίο συζητάμε.

Θα πρέπει όλοι μας, να καταβάλουμε προσπάθεια ώστε οι σκέψεις, η δράση και οι προτάσεις μας, να αρθούν πάνω από το σήμερα και να κατευθυνθούν με γνώμονα τα μακροπρόθεσμα συμφέροντα και τις προοπτικές του τόπου και των κατοίκων της πρώην επαρχίας Καλαβρύτων.

Τέλος κλείνω με την είδηση, που πρέπει να αξιοποιηθεί από αυτούς που έχουν ξεκινήσει και πρωτοστατούν στην προσπάθεια για την δημιουργία δύο δήμων, η κυβέρνηση είναι αποφασισμένη να φέρει νέο εκλογικό νόμο για την Αυτοδιοίκηση μέσα στο πρώτο τρίμηνο του 2021, όπως ανακοίνωσε πρόσφατα ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Εσωτερικών Μιχάλης Σταυριανουδάκης, μιλώντας στη Συνδιάσκεψη που διοργάνωσε η Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ) για τους δήμους της Περιφέρειας Πελοποννήσου.

* Σπύρος Σοκορέλης, οικονομολόγος, έχει διατελέσει 

Διευθυντής Σχεδιασμού και Ανάπτυξης της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδος

και για 11 χρόνια Δημοτικός Σύμβουλος Καλαβρύτων

** Η εικόνα στο κείμενο (Σφραγίδα επί εγγράφου μηνός Ιουνίου 1823 )

προέρχεται από το βιβλίο της 

ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΘΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

ΣΦΡΑΓΙΔΕΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ 1821-1832

Σφραγίδες Κοινοτήτων – Μοναστηρίων - Προσωρινής Διοικήσεως

τής Ελλάδος - Ελληνικής Πολιτείας - Προσωπικές