Το Καλαβρυτινό πρωτολούλουδο

  …κι αν χιονίζει και αν βρέχει τ΄ αγριολούλουδο αντέχει Το Καλαβρυτινό πρωτολούλουδο, Πρίμουλα η κοινή, με τους πολλούς συμβολισμούς, προάγ...

 

…κι αν χιονίζει και αν βρέχει τ΄ αγριολούλουδο αντέχει

Το Καλαβρυτινό πρωτολούλουδο, Πρίμουλα η κοινή, με τους πολλούς συμβολισμούς, προάγγελος της Άνοιξης

γράφει ο Φίλιππος Σαρδελιάνος
Η Καλαβρυτινή πρίμουλα με το ζωηρό χρυσοκίτρινο χρώμα και τις πέντε (όσες και τα πέταλα) πορτοκαλί κηλίδες στη βάση κρύβει μέσα της πολλές ευεργετικές φαρμακευτικές ιδιότητες και ακόμα μεγαλύτερο μυστήριο και συμβολισμούς.
Το όμορφο ανοιξιάτικο αγριολούλουδο που στολίζει την Καλαβρυτινή φύση η χρυσοκίτρινη πρίμουλα που δεν φοβάται το κρύο και αντέχει τα τελευταία χιόνια και τις παγωνιές του Μάρτη, που ανθίζει πρώτο στο τέλος του χειμώνα, που ο λαός μας το ονομάζει «δακράκι» και «πασχαλίτσα» ευδοκιμεί στα «βαρκά» των Καλαβρυτινών βουνών σε υψόμετρο από 700 μέτρα και πάνω.
«Βαρκό» είναι εκείνος ο τόπος, στις πλαγιές των βουνών που «ακούει» νερό, είναι υγρός ή αναβλύζει ελάχιστο νερό. Εκεί στις άκρες στα «βαρκά» που το χώμα δεν στεγνώνει εντελώς, θα συναντήσουμε τις πρίμουλες.
Είναι το πολυετές φυτό (πολυετής πόα) με τα χρυσοκίτρινα εντυπωσιακά άνθη, που στην ποικιλία των Καλαβρύτων δεν ξεπερνούν τα 15 εκατοστά, που ξεπροβάλλουν πρώτα την άνοιξη και ευωδιάζουν με το διακριτικό, λεπτό, γλυκό, άρωμα, που όποιος το αισθανθεί θα το θυμάται σε όλη του τη ζωή, και θα το διακρίνει όπως αυτό των άλλων αρωματικών φυτών (ρίγανη, δυόσμο, λεβάντα, μάραθο κλπ)

Ονομάστηκε πρίμουλα από τη λατινική λέξη primus που σημαίνει πρώτος. Η ανθοφορία του εδώ στην επαρχία μας κρατάει περισσότερο από ένα μήνα, τα άνθη του είναι μονήρη με μακρύ ποδίσκο και η διάμετρός τους δεν φτάνει τα 4 εκατοστά. Είναι ένα όμορφο φυτό σχεδόν χωρίς βλαστό με φύλλα χνουδωτά, στενόμακρα, ανάγλυφα, πολύ στενά στη βάση τους.
Τα χρυσοκίτρινα άνθη που εμφανίζονται κάθε χρόνο με τον Μάρτη και αντέχουν στα κρύα, τα χιόνια και τις βροχές, σηματοδοτούν την Άνοιξη. 
Είναι το πρώτο αγριολούλουδο με τους πολλούς συμβολισμούς, της αναγέννησης, της αντοχής, της αντίστασης στις αντίξοες συνθήκες, της ελπίδας (οι ελπιδοφόρες πρίμουλες, φέρνουν την άνοιξη, πριν έρθει στην πραγματικότητα). Θεωρείται ότι συμβολίζει την νεότητα, τον έρωτα, την τύχη. Την συναντάμε σε πολλούς θρύλους με ξωτικά, μάγισσες, και νεράιδες. Σαν τελετουργικό φυτό αναφέρεται και από τον Πλίνιο τον πρεσβύτερο. Στο Μεσαίωνα είναι γνωστό σαν βότανο του Αγίου Πέτρου και ήταν περιζήτητο από τους φαρμακοποιούς της Φλωρεντίας.
Περιζήτητο όμως έχει γίνει και τα τελευταία χρόνια σαν φαρμακευτικό και αρωματικό φυτό. Οι πολλές θεραπευτικές δράσεις και χρήσεις της πρίμουλας σαν φαρμακευτικό βότανο την έκαναν θύμα επιτηδείων που την κυνηγούν για να την πουλήσουν πανάκριβα στο εξωτερικό. Σε όσους από εμάς γεννήθηκαν μετά την κατοχή και τον Εμφύλιο οι πρίμουλες είναι ιδιαίτερα συμβολικές. Ήταν το πρώτο αγριολούλουδο που γνωρίσαμε. Το αγριολούλουδο των παιδικών μας χρόνων. Το έφερναν οι μανάδες μας από τα βουνά, το έβαζαν στις αυλές των πρόχειρων σπιτιών και έδινε λίγο χρώμα στο γκρίζο τοπίο μετά την καταστροφή. Και εμείς, παιδιά, με το που άνθιζαν οι πρίμουλες καταλαβαίναμε πως το κρύο που μας ταλαιπωρούσε όλο το χειμώνα γύρω από τις μικρές τετράγωνες ξυλόσομπες θα υποχωρούσε επιτέλους, αργά ή γρήγορα.

Λίγο μετά βλέπουμε το «δακράκι», το φυτό που φύτρωσε εκεί που έπεσε το δάκρυ της όταν έκλαψε η Παναγία, την πρίμουλα, να στολίζει γι αυτό το λόγο μαζί με άλλα αγριολούλουδα τους πρώτους μετακατοχικούς επιτάφιους.
Πρωτοσυνάντησα την πρίμουλα, το αγριολούλουδο, σε ένα «βαρκό» στην όχθη μιας λαγκαδιάς, δίπλα στο καλύβι, που ζούσα με τη γιαγιά μου τα πρώτα χρόνια, μετά στα «Πορειά» μεταξύ Σούβαρδου και Μεγ. Σπηλαίου από όπου ο πατέρας μου κατέβαζε έλατα και αργότερα στο «βαρκό» πάνω από το παλιό μονοπάτι που οδηγούσε από τον «Κλοκό» στα Καλάβρυτα στο ύψος της πηγής «Αλή Μπεη».
Ξαναγυρνώντας στα βουνά τα τελευταία χρόνια συνάντησα τις Καλαβρυτινές χρυσοκίτρινες πρίμουλες, τα «δακράκια» σε «Βαρκά» στις βόρειες απολήξεις του Χελμού, μεταξύ Μ. Σπηλαίου, Πάνω Ποταμιάς-Μαραθιά και έφερα τρείς ρίζες στα Καλάβρυτα.
Το σπάνιο φαρμακευτικό και αρωματικό φυτό με την ξεχωριστή ομορφιά και προπάντων με τους ισχυρούς συμβολισμούς, που κατείχε σημαντική θέση στα σπίτια των Καλαβρυτινών μετά την καταστροφή είναι εδώ και σηματοδοτεί επίμονα τον ερχομό της άνοιξης, ενάντια στις χειμωνιάτικες αγριότητες του Μάρτη και των… απάνθρωπων καιρών!