Παναγία η Μεγαλοσπηλαιώτισσα - Η Εικόνα του Ευαγγελιστή Λουκά στο γύρισμα 20 αιώνων

Από το 50 μ.χ μέχρι τη μεταφορά της στα Καλάβρυτα το 2008. Γράφει ο Φίλιππος Σαρδελιάνος  Αύγουστος Μήνας επιστροφής στις ρίζες, στα χωριά....

Από το 50 μ.χ μέχρι τη μεταφορά της στα Καλάβρυτα το 2008.

Γράφει ο Φίλιππος Σαρδελιάνος 

Αύγουστος
Μήνας επιστροφής στις ρίζες, στα χωριά. Μήνας εκδηλώσεων πολιτιστικών συλλόγων. Μήνας ατέλειωτων πανηγυριών. Μήνας των άγιων περιβολιών, που τώρα αποδίδουν το μέγιστο της σοδειάς. Μήνας που πανηγυρίζουν πολλές εκκλησίες και γιορτάζουν την Παναγία τα Μοναστήρια της επαρχίας.
Παναγία η Λαυριώτισα, Παναγία η Μακελαριά, Παναγία η Πλατανιώτισσα, Παναγία του Άρμπουνα, στο μονύδριο του Παπουλάκου Παναγία των Τριποτάμων στο μονύδριο του άλλου Παπουλάκου, (του αγύρτη) στο ναό της Ερυκίνης Αφροδίτης και βέβαια Παναγία η Μεγαλοσπηλαιώτισσα, με την πιο παλιά ίσως εικόνα της μορφής της στον Πελοποννησιακό εκκλησιαστικό χώρο, που την έφτιαξε ο απόστολος Λουκάς, πενήντα μόλις χρόνια, όπως λέγεται ύστερα από τη γέννηση του Χριστού.

Τρίτος των Ευαγγελιστών ο Λουκάς, ο Ιατρός, το γένος μεν Σύριος, την πατρίδα δε Αντοχεύς, μαθητής ων του Απόστολου Παύλου, λέγεται ότι συνέγραψε το Ευαγγέλιο στην Αχαΐα και Βοιωτία. Ακόμα περισσότερο λέγεται και ότι εις αυτό το Μέγα Σπήλαιο εισερχόμενος, χάριν ησυχίας, συνέγραψε το Ευαγγέλιο και άφησε εδώ την εικόνα της Παναγίας. «…την θαυμαζομένην υπό ξένων και καλλιτεχνών και εκτιμωμένης ως μιας εκ των 70 του Λουκά, της δια της δεξιάς χειρός κρατούσης τον Κύριον, Θεοτόκου, εκ Κηρού και μαστίχης πεπλασμένης και ως έργο του αποστόλου Λουκά κατά παράδοσιν φερομένης…» (Γεωρ. Παπανδρέου)

Μια συνοπτική ιστορία της εικόνας της Παναγίας της Μεγαλοσπηλαιώτισσας, στο γύρισμα των 16 επόμενων και πλέον συναπτών αιώνων, στο παλαιότερο ίσως μοναστήρι στον Ελλαδικό χώρο, από την έναρξη του μοναχισμού και ένα από τα σπουδαιότερα θρησκευτικά και ιστορικά προσκυνήματα, το Μέγα Σπήλαιο, θα δούμε πιο κάτω: Την εικόνα αποκάλυψαν στην περίοδο της εικονομαχίας οι Αγιορείτες Μοναχοί Συμεών και Θεόδωρος οδηγηθέντες στο Σπήλαιο από την Ζαχλωρίτισσα κόρη

Ευφροσύνη. Και σύμφωνα με τα όσα γράφει στο κτιτορικό ο Κων. Οικονόμος ο εξ Οικονόμων, 1840, «…και ως έφθασαν εις το στόμιον του σπηλαίου, όπου εναπέκειτο τεταμιευμένος ο Θεομητορικός εκείνος και Θεοδόξαστος Θησαυρός, κλιναντες το γόνω της ψυχής και του σώματος προσεκύνησαν τω Σωτήρι Θεώ μετά δακρύων προσευχόμενοι, και αναστάντες εισεβησαν εις το σπήλαιον. Ως δε προσεχώρησαν εις τα ενδότερα, βλέπουσι θεάμα ξένον και ειπείν και ακούσαι θαυμαστήν, πόσω δε μάλλον και αυτοίς ιδείν οφθαλμοίς, λέγω εναποκειμένην κατά το μέσον του κισσού την αγιωτάτην και

πανσέβαστον εικόνα της αειπαρθένου και Θεοτόκου…Προσκυνήσαντες τοίνυν, και κατασπασάμενοι και αναλαβόντες μετά δακρύων χαράς και παντοίων ευφημιών την αγιωτάτην και θαυματουργόν εικόνα εξέφερον έξω του σπηλαίου και απέθευτο κατά μέρος και έπειτα πυρ εμβαλόντες την ύλην άπασαν απετέφρωσαν. Ήδη δε του εμπρησμού αρχομένου…Δράκων υπερμέγεθης και φοβερός ενωφώλευε προς τας ρίζας του σπηλαίου κατ΄ αυτόν τον βαθύτατον πυθμένα (όπου κείται τανύν η οινοθήκη), όστις αισθανόμενος την θερμην της αναδιδομένης πυρκαϊας, αναπήδησε βιαίως…και ανετινάχθη προς ύψος ακοντισθείς…ώστε και αυτό το στόμιον του σπηλαίου ώρμησαν διεξελθείν, όπως αποφύγει τον κίνδυνον, αλλά παραδόξως βολίς τις αστροπόμορφος, ως ταχύπτερος οϊστός, εκ της αγίας εξήλθεν εικόνος, ήτις το φοβερόν εκείνον τέρας μετεωρόν  φερόμενον καιρίως βαλούσα κατέστρωσε θανασίμως:
Εκεί οι τρείς κτήτορες οικοδόμησαν τον πρώτο ναό και πλήθος πιστών συνέρρεε να προσκυνήσει την εικόνα. Σε βαθύ γήρας πρώτα τα αδέλφια Συμεών και Θεόδωρος και μετά η οσία Ευφροσύνη ετελεύτησαν αφήνοντας τον πρώτο μοναστικό πυρήνα αποτελούμενο από τους μαθητές τους (365 μ.χ).
Η εικόνα της Παναγίας σώθηκε διαδοχικά από τις πυρκαγιές, του 840 πρώτα που έβαλαν οι εικονομάχοι, του 1400 και του 1640, 4 Σεπτέμβρη που 72 Τούρκοι πήραν όλο το χρυσάφι.
Μια πιο πρόσφατη πυρκαγιά που κυριολεκτικά αφάνισε το Μοναστήρι ήταν στις 16 Ιουλίου του 1934, το μεσημέρι, που εκδηλώθηκε στο κελί του μοναχού Λεόντιου. Μοναχοί και εκατοντάδες πολίτες που έσπευσαν μάταια προσπάθησαν να την αντιμετωπίσουν. Καταστράφηκαν πολλά κειμήλια, όπως η περίφημη Βυζαντινή εικόνα του Παλαιολόγου το Λάβαρο τη Μονής και η τεράστια έκρηξη που σημειώθηκε την δεύτερη ημέρα από κρυμμένη πυριτιδαποθήκη που είχαν από το 1820 διέλυσε τα πάντα. Την εικόνα της Παναγίας πρόλαβε και απέσπασε από τη φωτιά και άλλα κειμήλια ο Ζαχλωρίτης Δημ. Μητσόπουλος που εργαζόταν σαν διερμηνέας στη Μονή με κίνδυνο της ζωής του, πηδώντας την τελευταία στιγμή πριν τον τυλίξουν οι φλόγες σπάζοντας το πόδι του. Το Μοναστήρι ανοικοδομήθηκε σε νέα  πια μορφή, ένα κτίριο από μπετόν που καμιά σχέση δεν έχει με τη γραφικότητα του παλιού.

Από το «Μηνιαίον Δελτίον» του Υφυπ. τύπου  και τουρισμού Αρ.9-Μάιος 1937 (αρχείο μας) διαβάζουμε: « Η Α.Μ. ο Βασιλεύς (Γεώργιος Β’) παρέστη την 13 Μαΐου εις την κατάθεσιν του λίθου της ανοικοδομουμένης Μονής του Μεγάλου Σπηλαίου…συνοδευόμενος υπό τη Α.Υ. του πρίγκηπος Πέτρου, επεβιβάσθη την πρωϊαν του αντιτορπιλικού Ψαρά όπερ έφθασεν εις την παραλίαν του Διακοφτού την 12.45΄…
Η Α.Μ. ο βασιλεύς και αι Α.Α.Υ.Υ. οι πρόγκηπες απεβιβάσθησαν εις Βασιλικήν αμαξοστοιχία του Οδοντωτού και έφτασαν στις 2μ.μ. εις τον σταθμόν Ζαχλωρούς. Αμα τη εμφανίσει της Βασιλικής αμαξοστοιχίας το συγκεντρωμένον πλήθος εξερράγη εις επευφημίας… μικρά δε μαθήτρια προσέφερεν ανθοδέσμην…Ο Βασιλευς, οι πρίγκηπες και οι υπουργοί μετά των λοιπών αρχών ανήλθον εφίπποι τον γραφικόν ανηφορικόν δρόμο (ταλαίπωρα ζώα!!!) όστις άγει προς την Μονήν…Εψαλη δέησις, ενώ η Μουσική Καλαβρύτων επαιάνιζε τον Εθνικόν Ύμνον…Μετά ταύτα η Α.Μ. ο Βασιλεύς…συντελεστής της συμφιλιώσεως του λαού (!) και προστάτης της Εκκλησίας…δι΄αργυράς σφύρας εκτύπησε τον θεμέλιον λίθον της Μονής, εφ ού επιγραφή διαιωνίζει το γεγονός…και μετά από μικράν ανάπαυσιν εις το Ξενοδοχείον η ΑΜ ο βασιλεύς, οι πρίγκηπες και οι λοιποί επίσημοι κατήλθον εις Ζαχλωρού και ανεχώρησαν εις Διακοφτόν όπου έφθασαν την 6 μ.μ. περίπου…επιβιβασθέντες της ατμακάτου ανήλθον εις το αναμένον αντιτορπιλικόν Ψαρά το οποίον απήρεν ενώ ολόκληρος η παραλία Διακοφτού εδονείτο από τας αδιακόπους και ενθουσιώδης ζητωκραυγάς χιλιάδων λαού!. 
Τα Ψαρά έφθασαν την 10.20 μ.μ. εις τον όρμον του Νέο Φαλήρου, οπόθεν ο Βασιλεύς και οι Πρίγκηπες ανήλθον εις Αθήνας».
Τελευταία φορά που κινδύνευσε η Εικόνα της Παναγίας της Μεγαλοσπηλαιώτισσας ήταν στις 8 και 14 Δεκέμβρη του 1943 όταν οι Γερμανοί επιδρομείς λεηλάτησαν και πυρπόλησαν άλλη μια φορά το Μοναστήρι, δολοφόνησαν απάνθρωπα όσους Μοναχούς και λαϊκούς μπόρεσαν να εγκλωβίσουν εκεί και τους γκρέμισαν στους Βράχους. Όσο όμως και αν έψαξαν δεν κατόρθωσαν να εντοπίσουν την εικόνα της Παναγίας. Λέγεται πως οι Μοναχοί την είχαν φυγαδεύσει στο κοιμητήριο της Μονής το οποίο και παρέκαμψαν οι Γερμανοί. Το κυρίως μοναστήρι ανοικοδομήθηκε μετά την κατοχή και η εικόνα της Παναγίας πήρε τη θέση της.
Φθάνουμε έτσι στο 2008 όπου τον Αύγουστο 13 και 14 η εικόνα της Παναγίας της Μεγαλοσπηλαιώτισσας με τον τεράστιο θρησκευτικό, Ιστορικό και Καλλιτεχνικό συμβολισμό βγαίνει για πρώτη φορά από το Μοναστήρι και μεταφέρεται στην εκκλησία των Καλαβρύτων με τιμές και στρατιωτικό όχημα που ξεκινάει 13 Αυγούστου, ώρα 18.00΄από το Μέγα Σπήλαιο μέχρι τον Σιδηροδρομικό Σταθμό στην είσοδο της πόλης όπου την υποδέχεται ο Καλαβρυτινός κόσμος. Από εκεί μεταφέρεται από τον πεζόδρομο στον κεντρικό ναό στα χέρια πάνω σε κόκκινο χαλί στρωμένο σε όλο το μήκος της διαδρομής.

Την επομένη 14 Αυγούστου και αφού έχει τελεστεί αρχιερατική θεία Λειτουργία και Μνημόσυνο της Καλαβρυτινής Μάνας, ώρα 12.30΄η Εικόνα της Παναγίας με πομπή αναχώρησε για το Μέγα Σπήλαιο αφού την είχε τιμήσει πλήθος πιστών, Ηγούμενος της Μονής Μ. Σπηλαίου τότε ο σημερινός Μητροπολίτης Καλαβρύτων και Αιγιαλείας Ιερώνυμος, εμπνευστής της μεταφοράς ο Αθανάσιος Β. Ζησιμόπουλος, Δήμαρχος Καλαβρύτων ο Θανάσης Παπαδόπουλος.
Τελευταία 8 Νοεμβρίου 2019 η εικόνα της Παναγίας της Μεγαλοσπηλαιώτισσας μεταφέρθηκε από το Μοναστήρι στο Εργαστήριο συντηρήσεως φορητών εικόνων της Διεύθυνσης Συντηρήσεως Αρχαίων και Νεότερων Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού για σύνθετες και απαιτητικές μελέτες και εργασίες συντήρησης και επέστρεψε στο Μέγα Σπήλαιο εφέτος στις 9 Μαρτίου 2022 μετά περίπου δυόμιση χρόνια απουσίας.