Η επεξεργασία του μαλλιού και του σπάρτου

γράφει ο  Νίκος Παπακωνσταντόπουλος Τόσο το μαλλί, όσο και το σπάρο ήσαν δουλειές που πέρναγαν αποκλειστικά από γυναικεία χέρια. Η σ...

γράφει ο Νίκος Παπακωνσταντόπουλος

Τόσο το μαλλί, όσο και το σπάρο ήσαν δουλειές που πέρναγαν αποκλειστικά από γυναικεία χέρια. Η συμβολή του άνδρα εδώ περιοριζόταν μόνο στο κούρεμα των ζώων. Η σημασία τους απόλυτα καθοριστική για την ένδυση της οικογένειας, τα υπνόρουχα και τα στρωσίδια του σπιτιού, αλλά για τις αγροτικές εργασίες.

α). Η επεξεργασία του μαλλιού.

Προς το τέλος της άνοιξης, που ζεσταίνει καλά ο καιρός, γίνεται το πρώτο κούρεμα των προβάτων, το κωλοκούρεμα. Αυτό ανακουφίζει τα ζώα από τη ζέστη και βοηθάει να γίνει ευκολότερα το ζευγάρωμα. Επειδή τα κωλόκουρα* είναι κοντά μαλλιά, θεωρούνται δεύτερης ποιότητας και χρησιμοποιούνται αποκλειστικά σχεδόν για το γέμισμα μαξιλαριών.

Το κυρίως κούρεμα σε πρόβατα και σε γίδια γίνεται κατά τα μέσα Ιουλίου και παίρνει πάντα πανηγυρικό χαρακτήρα. Τότε έχει σταθεροποιηθεί και ο καιρός και δεν κινδυνεύουν τα ζώα από κρυολόγημα. Τα προβατοψάλιδα* έχουν τροχιστεί από μέρες πριν με το ακόνι και κουρεύουν μόνο αυτοί που ξέρουν καλά την τέχνη, ενώ οι υπόλοιποι έχουν βοηθητικό ρόλο. Το νερό που πλένουν στο τέλος τα εργαλεία της δουλειάς τους, το ακόνι και τα ψαλίδια, πιστεύουν ότι έχει θαυματουργικές ιδιότητες και μ’ αυτό αγιάζουν το κοπάδι. Στο τέλος τρώνε και πίνουνε όλοι μαζί και το ρίχνουνε στο χορό! Οι ντουφεκιές έχουν κι αυτές το λόγο σ’ αυτό το πανηγύρι!

Οι γυναίκες μαζεύουν ξεχωριστά τα μαύρα από τα άσπρα μαλλιά, τα πλένουν τρία και τέσσερα χέρια στο ποτάμι ή στη βρύση να φύγει ο πίνος* και τα ξαίνουν* με μεγάλα-ειδικά χτένια, για να απομακρυνθούν τριβόλια* κι άλλα σκουπίδια. Μετά απ’ όλη αυτή την επεξεργασία, που δεν ήταν καθόλου απλή, τα κάνουν τουλούπες* για ν’ αρχίσει το νέσιμο* στη ρόκα*.

Ανάλογη επεξεργασία με τα μαλλιά των προβάτων ήταν και αυτή της κοζ(ι)άς*.

Μια σημαντική ανακούφιση είχε δώσει και η λανάρα, που έκανε το μαλλί τουλούπες. Αν και θεωρήθηκε επανάσταση, δεν απάλλαξε τα γυναικεία χέρια από τα δύο προηγούμενα στάδια επεξεργασίας, το πλύσιμο και το ξάσιμο. Ο αγώνας, όμως, της μεταφοράς των μαλλιών στη λανάρα, που σχεδόν πάντα βρισκόταν σε κάποιο κεφαλοχώρι, ήταν ασύγκριτα προτιμότερος από το να κάνουν οι ίδιες τουλούπες.

β). Η επεξεργασία του σπάρτου.

Η ασχολία αυτή είναι τόσο μεγάλη και σημαντική, που ο Λειβαρτζινός εκπαιδευτικός και συγγραφέας Περικλής Δουδούμης ή Ντουντούμης την ονομάζει «βιομηχανία σπάρτου»!

Τους μήνες Αύγουστο και Σεπτέμβρη ομάδες από δέκα, δεκαπέντε ή και παραπάνω γυναίκες ξεκίναγαν πρωί-πρωί με τα ζα* και πήγαιναν σε περιοχές με πραγματικά δάση σπαρτιάς, έχοντας κάνει το κουμάντο τους και για το μεσημεριανό τους. Κόβανε και γεμίζανε μεγάλα σακιά ή απλάδες και το απόγιομα φόρτωναν και γύριζαν στο χωριό τους. Αυτό γινόταν για μερικές μέρες, μέχρι να μαζέψουν τις απαραίτητες ποσότητες για τις ανάγκες του σπιτιού.

Πρώτα τά βράζανε για αρκετές ώρες σε μεγάλα κακάβια και μετά τά αφήνανε μέσα σε παγωμένο νερό για μια βδομάδα, περίπου, πλακωμένα με μεγάλες πέτρες. Μ’ αυτή τη διαδικασία οι ίνες που ήσαν απαραίτητες για τη δουλειά τους ξεχώριζαν εύκολα από το υπόλοιπο μέρος του φυτού, το οποίο πέταγαν. Αφού στέγνωναν καλά, τίς έκαναν και αυτές τουλούπες και ήσαν έτοιμες για νέσιμο.

Με το σπάρτο έκαναν υφαντά στρωσίδια για το πάτωμα καθώς και σακιά και απλάδες για δουλειές στο χωράφι και τη συνέμπαση*. Σ’ αυτά θ’ αναφερθούμε καλύτερα στο μεθεπόμενο θέμα μας, τον αργαλειό.

Συνεχίζεται, με επόμενο θέμα το νέσιμο, το πλέξιμο και το κέντημα.

===================================

* Παραπέμπει στο «Καλαβρυτινό λεξικό»:

http://www.kalavrytanews.com/2011/04/blog-post_2760.html#.UpDf1OL84gQ

*Φωτο: Αρχείο Λαογραφικό Μουσείο’ Ελληνικοί χοροί-Παραδοσιακή Φλόγα, Βαρβάρα Μπότσαρη και  Κώστας Μπαλάφας(αρχείο Μέτσοβο)

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος

 Ο Νίκος Παπακωνσταντόπουλος γεννήθηκε στο Λειβάρτζι του Δήμου Καλαβρύτων. Πέραν του λειτουργήματός του (Διπλωματούχος Νοσηλευτής) δραστηριοποιείται και στο λογοτεχνικό χώρο, με εκδόσεις βιβλίων και δημοσιεύσεις άρθρων στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο. Είναι παντρεμένος με την Ελένη Γάλλιου από το Γοργόμυλο Πρέβεζας και έχουν δύο παιδιά.